Аднойчы мне прысніўся сон

У жніў­ні ў Віль­ню пры­еха­ла Алі­са. Яна па­ся­лі­ла­ся ў ква­тэ­ры Жбан­ко­вых, па­куль тыя кар­мі­лі ка­та ў яе па­рыж­скіх апар­та­мен­тах. Мы ста­лі жыць по­бач і ба­чы­лі­ся што­дня. Па ве­ча­рах ба­ві­лі час у ба­ры, які раз­мяс­ціў­ся прос­та на га­зо­не ў скве­ры по­бач з маім до­мам. З пі­вам у ад­ной ру­цэ і цы­га­рэ­тай у дру­гой Алі­са рас­каз­ва­ла мне пра свае лю­боў­ныя па­ку­ты, а я ёй (з пі­вам і цы­га­рэ­тай) — пра сэк­су­аль­ныя пры­го­ды.

Днём мы ха­дзі­лі ра­зам у трэ­на­жор­ную за­лу на ву­лі­цы Мін­доў­га, і я ву­чыў Алі­су ка­чаць мыш­цы. Ка­хан­не, сэкс і спорт — най­леп­шае, чым мож­на зай­мац­ца ў Віль­ні ў жніў­ні і ад ча­го по­тым па­ку­та­ваць.

Ад­ной­чы мне пры­сніў­ся сон, які моц­на на­пу­жаў мя­не.

У сне я апынуў­ся ў на­раў­лян­скім па­ла­цы. Ён быў зноў цём­ны і за­кі­ну­ты, як і та­ды, ка­лі я ўпер­шы­ню ўба­чыў яго амаль двац­цаць га­доў та­му. Я за­хо­дзіў у роз­ныя па­коі, асвят­ляў ліх­та­ры­кам цём­ныя ку­ты. І вось я за­зір­нуў у адзін па­кой, як рап­там мі­ма мя­не пра­сліз­нуў і тут жа сха­ваў­ся ў цем­ры ча­ла­век. Але на до­лю се­кун­ды я ўба­чыў яго твар. Гэ­ты твар і на­пу­жаў мя­не, бо ён быў маім — я ўба­чыў яшчэ адна­го ся­бе.

Я моц­на за­кры­чаў — не ў па­ла­цы ў На­роў­лі, а ў вя­лі­кім лож­ку ў ві­лен­скай ква­тэ­ры — і кры­кам пра­рваў вый­сце ў рэ­аль­насць.

Алі­са вы­слу­ха­ла і ска­за­ла:

— Бр-р-р.

Мы пай­шлі ка­чаць но­гі і раз­маў­ляць пра сэкс і ка­хан­не.

Праз не­каль­кі дзён яна вяр­ну­ла­ся ў Па­рыж, а Жбан­ко­вы — у Віль­ню. А яшчэ праз не­каль­кі дзён скон­чыў­ся жні­вень.

У ве­рас­ні пай­шлі даж­джы. Бар у скве­ры апус­цеў. На мок­рыя сто­лі­кі ста­лі па­даць каш­та­ны.

Я час­та ўспа­мі­наў той сон і та­го інша­га ся­бе, з якім су­стрэў­ся ў цем­ры за­кі­ну­та­га до­ма.

 

На­раў­лян­скі па­лац я ўпер­шы­ню ўба­чыў у 2006 го­дзе. Та­ды я пры­ехаў у На­роў­лю, каб пра­вес­ці ноч у «до­ме з пры­ві­да­мі», пра які пра­чы­таў у га­зе­це (у сваё апраў­дан­не ска­жу, што мне бы­ло двац­цаць тры). Я на­ват не шу­каў мес­ца для нач­ле­гу і з аўто­бу­са на­кі­ра­ваў­ся ад­ра­зу ў пан­скі парк.

Яшчэ не бы­ло цём­на, але сон­ца ўжо зай­шло, і парк пер­шым рых­та­ваў­ся да сну. Го­рад за спі­най адра­зу сціх, знік ра­зам з усім жы­вым-ча­ла­ве­чым. Бы­ло чу­ваць толь­кі, як ля­ні­ва пе­ра­га­вор­ва­юц­ца ста­рыя дрэ­вы.

Алея, па якой я ішоў, па­да­ва­ла­ся даў­гой, але за аб­віс­лай га­лі­най яна рап­там скон­чы­ла­ся — і

я ўба­чыў дом.

Гэ­та ад­бы­ло­ся не­ча­ка­на. Дом паў­стаў ні­адкуль, вый­шаў са змро­ку ўвесь адра­зу і тут жа за­няў са­бой усё.

Зня­ве­ча­ны ча­сам і людзь­мі, ён ту­ліў­ся на бе­ра­зе Пры­пя­ці, як вя­лі­кі ста­ры са­ба­ка, які ка­лісь­ці быў па­ро­дзіс­ты, пры­го­жы і лю­бі­мы, але по­тым быў кі­ну­ты, за мно­гія га­ды стра­ціў на­дзею і да­вер і ця­пер прос­та ча­каў смер­ці там, дзе ў апош­ні раз ба­чыў свай­го гас­па­да­ра.

Мож­на бы­ло па­ду­маць, што дом бяз­люд­ны. Але ўнут­ры хтось­ці ча­каў мя­не. Я гля­дзеў на дом, але і… Ён па­ды­хо­дзіў да вок­наў і вы­гля­даў мя­не ў пры­цем­ках. Уба­чыў­шы, як я вый­шаў з пар­ку і спы­ніў­ся пе­рад па­ла­цам, ён ад­сту­піў углыб па­коя, ад­нак не­асця­рож­на за­ча­піў штось­ці — яно ўпа­ла, збі­ла ка­ва­лак тын­коў­кі са сця­ны і грым­ну­ла­ся на пад­ло­гу. Са­ва, якая дра­ма­ла на пе­ра­кла­дзі­не пус­той ра­мы, ад спу­ду за­кры­ча­ла і па­ля­це­ла ў парк.

Дом тут жа вы­бух­нуў ты­ся­чай гу­каў: яшчэ не на­пі­са­ным «Валь­сам» Грынь­ко, го­ла­сам ма­ла­дой жан­чы­ны, якая спра­га­ла фран­цуз­скія дзея­сло­вы, кры­ка­мі ня­мец­кіх сал­дат, якія вя­лі па­лон­ных да мес­ца рас­стрэ­лу, са­вец­кім гім­нам, сме­хам інтэр­на­таў­скіх дзя­цей, ту­па­там ко­ней у ка­лі­до­рах.

Па­ла­ца­выя сце­ны за­дры­жэ­лі. Усё, што ка­лі-не­будзь ад­бы­ва­ла­ся ў іх, ця­пер ада­зва­ла­ся адна­ча­со­ва. На­ват вы­со­кі, з ча­ла­ве­чы рост га­дзін­нік, які, бы ла­кей, стаяў ля дзвя­рэй у чы­таль­най за­ле, не мог з пэў­нас­цю ска­заць, які ця­пер час, які ця­пер год, і на­круч­ваў стрэл­кі на цы­фер­бла­це, як ву­сы на па­лец. По­тым ён зу­сім згу­біў арыен­та­цыю, за­шпі­ліў гу­зі­кі на па­лі­то і не­за­да­во­ле­на ска­заў:

— Всё на­до пе­ре­де­лы­вать. Всё на­до пе­ре­счи­ты­вать. Это ни­ку­да не го­дит­ся.

І вось ужо не га­дзін­нік і не ла­кей, а па­вя­то­вы спраў­нік ады­шоў уся­рэ­дзі­ну па­коя і агле­дзеў­ся.

У снеж­ні 1849 го­да ён зра­біў пер­шае апісан­не па­ла­ца [2]. Жы­лы пан­скі дом, ка­мен­ны, но­вы, з дву­ма па­вер­ха­мі, з дву­ма вя­лі­кі­мі ган­ка­мі і жа­лез­ны­мі бал­ко­на­мі над імі, па­кры­ты жа­лез­ным ліс­том.

— Ка­кой же он жи­лой? Ка­кой но­вый? Ка­кой гос­под­ский? Всё пе­ре­де­лы­вать, всё пе­ре­пи­сы­вать.

Та­ды па­лац меў во­сем скля­поў, шас­нац­цаць па­кояў на пер­шым па­вер­се і дзе­сяць на дру­гім.

— Вот, у ме­ня всё за­пи­са­но.

Даў­жы­нёю 20 ⅓ саж­ня, шы­ры­нёю 10 ⅓ саж­ня.

— Всё в мет­рах те­перь, всё в сан­ти­мет­рах. Всё пе­ре­счи­ты­вать, всё пе­ре­пи­сы­вать. А ком­нат сколь­ко? Что это вооб­ще? Это дом вооб­ще? Тик-так, тик-так.

Ціц-цік-так.

У су­сед­нім па­коі пер­шы ка­мі­сар ахо­вы зда­роўя Бе­ла­ру­сі та­ва­рыш Бар­су­коў ад­бі­раў кні­гі з па­меш­чыц­кай біб­лі­ятэ­кі для кні­га­схо­віш­чаў Мін­ска [3]. У яго за спі­най ста­яла крэс­ла, аба­бі­тае цём­на-сі­нім ат­ла­сам. Рап­там яно за­ва­ру­шы­ла­ся і пад­ня­ло­ся. І вось ужо за спі­най у Бар­су­ко­ва ста­яла не крэс­ла, а, у пры­го­жай сі­няй су­кен­цы, мяс­цо­вая габ­рэй­ка Фаіна Ко­цік — да­ма не­ма­ла­дая. Фаіна за­плюш­чыл­а во­чы, рас­кі­ну­ла ру­кі і бяс­шум­на за-кру-жы-ла-ся.

— У гэ­тым бу­дын­ку бы­ла бе­ла­рус­кая шко­ла. Я і мая сяс­тра ву­чы­лі­ся ў ёй. Доб­ра па­мя­таю, як мы з На­роў­лі да­бі­ра­лі­ся да шко­лы: з бя­рэ­мем дроў для ацяп­лен­ня кла­са, па­лат­ня­най тор­бач­кай з кні­га­мі і сшыт­ка­мі, у кір­за­вых бо­тах. Ішлі праз мост, спра­ва бы­ла ва­да­кач­ка. Адзін з маіх сшыт­каў з пер­ша­га кла­са я за­хоў­ваю да­гэ­туль. Быў у та-ты бот. Ці чуў ты? Йон за-біў ваў-ка, ні-хто ні-колі ня ба-чыў ча-раў-ні-ка. Усе за­лы па­ла­ца бы­лі па-мас­тац­ку рас­пі­са­ны, ста­ялі скуль­пту­ры. Дзе­ці, не ча­пай­це. Дзе­ці, не ча­пай­це. Мы ве­да­лі ад да­рос­лых, што ўсё гэ­та пра­цы жон­кі па­меш­чы­ка — мас­тач­кі і скульп­та­ра. У на­шым кла­се бы­ла ку­па­ла­па­доб­ная столь, на якой бы­ло на­ма­ля­ва­на цём­на-сі­няе не­ба, на ім за­ла­тыя зор­кі і ме­сяц. У 1930 го­дзе на­ша сям’я пе­ра­еха­ла з На­роў­лі ў Ка­зань. Мне ў той час бы­ло два­нац­цаць. Я доб­ра ўсё па­мя­таю [4]. Ой!

Фаіна згу­бі­ла раў­на­ва­гу і пры­се­ла. І вось ужо не Фаіна Ко­цік у пры­го­жай су­кен­цы, а зноў крэс­ла, аба­бі­тае цём­на-сі­нім атла­сам, ста­яла па­ся­род па­коя. Та­ва­рыш Бар­су­коў тут жа сеў на яго і раз­гар­нуў све­жы вы­пуск га­зе­ты «Звез­да». Ціц-цік-так.

«Мо­зыр­ская стра­хо­вая кас­са при­сту­пи­ла к обо­ру­до­ва­нию по­стоян­но­го до­ма отды­ха для ра­бо­чих и слу­жа­щих гор. Мо­зы­ря.

Дом бу­дет открыт в пер­вых чис­лах мар­та и рас­счи­тан ле­том на 60 ко­ек, т. е. в 2 ра­за боль­ше, чем в прош­лом го­ду, и зи­мою — на 15 ко­ек.

Дом от­ды­ха бу­дет на­хо­дить­ся в бывш. име­нии Гор­ва­та на бе­ре­гу При­пя­ти, в м. На­ров­ле. Вок­руг до­ма рас­по­ло­жен гро­мад­ный парк.

Это са­мое под­хо­дя­щее мес­то, ко­то­рое мож­но бы­ло най­ти в Мо­зыр­ском окру­ге, и нуж­но ска­зать, что здесь в этом до­ме от­ды­ха­ющий ра­бо­чий дей­стви­тель­но су­меет от­дох­нуть и ду­шой и те­лом» [6].

Цік-так.

У вя­лі­кай ста­ло­вай сто на­стаў­ні­каў На­раў­лян­шчы­ны моўч­кі ся­дзе­лі на ла­вах і гля­дзе­лі ту­ды ж, ку­ды з пла­ка­та на сця­не Іосіф Ста­лін. Ідзі­це, на­стаў­ні­кі, да­до­му. Кан­фе­рэн­цыя скон­чы­ла­ся. Шэсць­дзя­сят ра­бо­чых ужо пад­ня­лі над га­ло­ва­мі ча­ма­да­ны і па­душ­кі і шу­ка­юць свае лож­кі.

«На пра­вом бе­ре­гу При­пя­ти, в 35 вер. от г. Мо­зы­ря, где ког­да-то про­жи­вал по­ме­щик, где ког­да-то бы­ло цар­ство экс­плуа­та­ции тру­да над ра­бо­чи­ми кон­фет­ной фаб­ри­ки, бат­ра­ка­ми, рас­по­ло­жил­ся дом от­ды­ха. По­ме­щает­ся он в гус­том пар­ке, за ко­то­рым тя­нет­ся гро­мад­ней­ший фрук­то­вый сад. Внут­ри до­ма — ху­до­жест­вен­но ра­зу­кра­шен­ные сте­ны и по­тол­ки все­воз­мож­ной скульп­тур­ной ра­бо­ты. Бур­жу­азия уме­ла вы­би­рать для се­бя хо­ро­шие мес­та, она уме­ла об­став­лять се­бя все­воз­мож­ной рос­кошью. Но Ок­тябрь­ская ре­во­лю­ция сме­ла с ли­ца все­го на­ше­го ве­ли­ко­го Союза этих па­ра­зи­тов, и там, где ког­да-то жил этот по­ме­щик, ра­бо­чие пос­ле тру­до­во­го го­да по­прав­ля­ют своё здо­ровье» [7].

Хто ўклю­чыў ра­дыё? Вы­клю­чы­це! Са­вец­кім ра­бо­чым трэ­ба вы­спац­ца. Іх дзень пач­нец­ца а вось­май ра­ні­цы. Яны ўжо па­кла­лі шкар­пэт­кі ў сан­да­лі. Яны ўжо па­ста­ві­лі сан­да­лі пад лож­кі. Яны на­цяг­ну­лі на пле­чы коўд­ры. Вы­спаў­шы­ся на чыс­тай, мяк­кай па­сце­лі, ра­бо­чыя пой­дуць — хто ку­пац­ца, а хто прос­та ўмы­вац­ца. Ша­моў­ка па­чнец­ца з ма­ла­ка, праз га­дзі­ну бу­дзе сня­да­нак, по­тым абед, чай, вя­чэ­ра і на ноч ізноў ма­ла­ко. Пас­ля абе­ду ў ра­бо­чых бу­дзе «мёрт­вая га­дзі­на». Для за­баў­кі маюц­ца раз­на­стай­ныя фіз­куль­тур­ныя пры­ста­са­ван­ні: кег­лі, гі­ган­цкія кро­кі, арэ­лі, коль­цы і іншыя. Ад­ны ра­бо­чыя бу­дуць зай­мац­ца фіз­куль­ту­рай, іншыя бу­дуць гу­ляць у ле­нін­скім кут­ку ў шах­ма­ты і шаш­кі, трэ­ція — ку­пац­ца. Кож­ны ра­бо­чы знач­на па­пра­віць сваё зда­роўе: у ся­рэд­нім на­бя­рэ па 9-10 фун­таў, а не­ка­то­рыя та­ва­ры­шы — фун­таў па 20 [7]. Ціц-цік-так.

У пры­го­жым па­ла­цы спяць ра­бо­чыя з Ма­зы­ра.

Перш за ўсё не­вы­моў­най пры­га­жос­ці ва ўсіх па­коях пар­кет, асаб­лі­ва ў адным са­ло­не на дру­гім па­вер­се. Склад­ва­ец­ца ўра­жан­не, што пад­ло­га — гэ­та дно ра­кі, у якой пла­ваюць роз­ныя, мен­шыя і боль­шыя, рыб­кі [8].

Але не толь­кі ра­бо­чым — дзе­цям так­са­ма хо­чац­ца па­гля­дзець «хо­ро­мы быв­ше­го гра­фа Гор­ва­та». «Огром­ный дом над ре­кою с зер­каль­ны­ми сте­на­ми» ста­но­віц­ца піянер­ла­ге­рам, і ка­лі­до­ры рас­цві­таюць чыр­во­ны­мі галь­шту­ка­мі юных пія­не­раў [9].

Ра­бо­чыя бо­сы­мі на­га­мі на­мац­ваюць пад лож­ка­мі свае сан­да­лі. Па­куюць ча­ма­да­ны.

Рыб­кі рас­плы­ваюц­ца.

Ці­хайця! Гас­па­ды­ня спіць.

Цё­ця Гу­ся хва­рэе і мно­га спіць. Нель­га бе­гаць, нель­га шу­мець.

Ці­ха, дзе­ці.

Ка­лі дзе­ці пры­ціх­лі, па­ка­ёў­ка Анет­ка пад­ня­ла з пад­ло­гі брон­за­вую ста­туэт­ку, вяр­ну­ла яе на сто­лік і за­чы­ні­ла акно.

Зноў ста­ла ці­ха. Толь­кі ў печ­ках па­трэск­ва­лі дро­вы, а вы­со­кі, з ча­ла­ве­чы рост га­дзін­нік ма­руд­на адліч­ваў се­кун­ды. Цік-так, цік-так, цік-цік-так.

Спяць дзе­ці. Спіць цё­ця Гу­ся. Спі, дом.

Ці­шы­ня, як ту­ман, рас­паў­зла­ся па ка­лі­до­рах, за­цяк­ла ва ўсе па­коі і на­рэш­це з’ела апош­нія гу­кі. Устры­во­жа­ны на хві­лі­ну, дом су­па­коіў­ся, стаў па­гру­жац­ца ў дры­мо­ту, цям­нець і за­бы­ваць, якім яго за­ду­маў ар­хі­тэк­тар. Ка­лі­до­ры змя­ні­лі на­прам­кі, а па­коі — пры­зна­чэн­не. Ужо не зра­зу­мець, дзе са­лон, а дзе школь­ны клас. Дзе стаяў га­дзін­нік, а дзе — лож­кі для ра­бо­чых з Ма­зы­ра. Дзе быў бюст На­па­ле­она, а дзе на сця­не ві­сеў парт­рэт Ста­лі­на. Час са­рваў са сцен усе парт­рэ­ты і пе­ра­цёр іх у пыл. Сце­ны ста­лі мок­ры­мі, і па іх па­паў­злі мак­ры­цы.

Я не адра­зу на­ва­жыў­ся ўвай­сці ўнутр. Ка­лі ра­біў спро­бу на­блі­зіц­ца да до­ма, у ім штось­ці па­да­ла, з акна вы­ля­та­ла са­ва. Та­ды я вяр­таў­ся ў го­рад, ха­дзіў па бяз­люд­ных ву­лі­цах з са­вец­кі­мі наз­ва­мі. Ак­цябр­ская, Пі­янер­ская, Пер­ша­май­ская, Пра­ле­тар­ская, Кам­са­моль­ская, Ле­ні­на. Гэ­тыя сло­вы, як бе­тон­ная плі­та, аба­ра­ня­лі го­рад ад уся­го пан­ска­га.

Вы­цве­ра­жа­ны, я зноў па­ды­хо­дзіў да па­ла­ца. Але ён зноў гуч­на і ве­ліч­на паўста­ваў з цем­ры — з кож­ным ра­зам зай­ма­ючы ўсё бо­лей прас­то­ры. Ужо не двац­цаць саж­няў, а сто. Не два па­вер­хі, а пяць (а коль­кі іх яшчэ пад зям­лёй!).

Але ка­лі ноч па­ча­ла страч­ваць сі­лу, це­ні ад­сту­пі­лі. Яны моўч­кі спаў­злі ў су­та­рэн­ні і сха­ва­лі­ся там у цем­ры і віль­га­ці. Вя­лі­кі па­лац сціс­нуў­ся, па­мен­шыў­ся, стаў пус­тым, і праз ад­бі­тую дош­ку ў ак­не бы­лой па­ла­ца­вай біб­лі­ятэ­кі я пра­браў­ся ўнутр.

Тут ужо не бы­ло ні та­ва­ры­ша Бар­су­ко­ва, ні Фаіны Ко­цік, не бы­ло па­вя­то­ва­га спраў­ні­ка, ра­бо­чых і пія­не­раў — ні­ко­га. На­пха­ны дру­зам, дом спаў глы­бо­кім бяс­па­мят­ным сном.

У ім бо­лей не бы­ло і га­дзін­ні­ка, та­му час унут­ры не ад­мя­раў­ся. Я пры­слу­хоў­ваў­ся, пры­слу­хоў­ваў­ся, але чуў не бег стрэ­лак, а толь­кі сваё ды­хан­не.

У не­вя­лі­кім па­коі на дру­гім па­вер­се я па­ды­шоў да акна і па­гля­дзеў на парк.

Па­вет­ра ў тую ноч бы­ло над­звы­чай сі­нім. Яно ўсё на­во­кал афар­ба­ва­ла ў сі­ні ко­лер. Сі­ні­мі ста­лі і дрэ­вы, і не­ба, і — ча­ла­век, які вый­шаў з пар­ку і спы­ніў­ся пе­рад па­ла­цам.

Хто гэ­та? Што ён тут ро­біць? А ён не ба­іц­ца?

Каб не быць заў­ва­жа­ным, я адсту­піў углыб па­коя. Але зра­біў гэ­та не­асця­рож­на. Штось­ці за­ча­піў. Штось­ці ўпа­ла. З акна вы­ле­це­ла са­ва. Я кі­нуў­ся да дзвя­рэй, але рап­там у твар уда­ры­ла свят­ло ліх­та­ры­ка, і хтось­ці моц­на за­кры­чаў.